TOPLUMSAL HAFIZADA KIRIM SAVAŞLARI VE SÜRGÜNLER

18 Mayıs 2025

Turan Kültür Merkezi Süleymaniye Kürsüsü 2024-2025 dönemi etkinliklerimize, 17 Mayıs 2025
Cumartesi günü 14.00’te, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Konferans Salonunda,
“18 Mayıs 1944 Kırım Türkleri Sürgünü”nün yıl dönümü ilgisiyle gerçekleştirdiğimiz Feridehanum
Şahin’in konuşmacı olduğu “Toplumsal Hafızada Kırım Savaşları ve Sürgünler” başlıklı
konferansımızla devam ettik.

Konuşmasına, 1774 yılında Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Küçük Kaynarca
Antlaşması ile başlayan sürecin, Kırım Tatar halkı açısından nasıl bir dönüm noktası olduğunu
vurgulayarak başlayan Feridehanum Şahin özet olarak şunları söyledi:

Küçük Kaynarca Antlaşması sonrasında Kırım, Osmanlı idaresinden çıkmış ve 1783 yılında II.
Katerina’nın emriyle Rusya tarafından ilhak edilmiştir. Bu gelişme, Kırım Tatarları için zorlu bir
dönemin başlangıcı olmuş; yeni yönetimin sert uygulamaları ve sömürgeci politikaları sonucunda
Karadeniz’in karşı kıyısındaki Osmanlı topraklarına doğru kitlesel göçler yaşanmıştır.

Tarihçiler bu göçleri üç büyük dalga hâlinde değerlendirmektedir: 1783–1790, 1860–1864 ve
1873–1890 yılları arasında gerçekleşen bu göçler, Kırım Tatar halkının anavatanlarından
uzaklaşmalarına sebep olmuştur.

Kırım Tatarlarının yaşadığı en büyük trajedilerden biri ise 18 Mayıs 1944 tarihinde gerçekleşen
zorunlu sürgündür. Sovyetler Birliği yönetimi tarafından gerçekleştirilen bu sürgünle birlikte, Kırım
Tatar halkı topyekûn vatanlarından koparılmış; sürgün sırasında ve sonrasında nüfusun yaklaşık
%50’si yaşamını yitirmiştir. Bu acı olay, Kırım Tatar halkının toplumsal belleğinde derin izler
bırakmıştır.

Kırım Tatar halkının tüm bu zorluklara rağmen kimliğini, kültürünü, dilini ve dinini unutmadan
varlığını sürdürmüştür. Aile yapısı, bu direnişin temel taşı olarak öne çıkmaktadır. Sürgün anıları
kuşaktan kuşağa aktarılmış, yaşlılar türküleri ve anlatılarıyla gençlerin kimliklerine sahip çıkmalarını
sağlamıştır.

Toplumsal belleğin canlı tutulmasında anma törenleri ve anıtların da büyük rol oynamaktadır. Her
yıl 18 Mayıs günü ve öncesinde, dünyanın dört bir yanındaki Kırım Tatar toplulukları sürgün
kurbanlarını anmak için törenler düzenlemekte, dualar edilmekte ve ağıtlar söylenmektedir. Bu
törenler ve anıt ziyaretleri, hem kaybedilenlere duyulan saygıyı hem de kültürel direnişin sürekliliğini
sağlamaktadır.

Konferansın ardından Genel Müdürmüz Saadet Pınar Yıldırım tarafından Feridehanum Şahin’e
vakfımız yayınlarından Sabri Arıkan’ın “İsmail Bey Gaspralı İdealleri İşleri, Tavsiyeleri ve Haberleri”,
Prof. Dr. Turan Yazgan’ın “Türk Dünyası’nda Dün, Bugün, Yarın”, “Mustafa Aydemir’in “Son Yüzyılın
Büyük Türkçüsü Turan Yazgan” ve Feridehanum Şahin’in “Toplumsal Hafızada Kırım Savaşları ve
Sürgünler” adlı kitapları hediye edildi. Daha sonra Feridehanum Şahin, okuyucularına vakfımız
yayınlarından yeni çıkan kitabı “Toplumsal Hafızada Kırım Savaşları ve Sürgünler” kitabını imzaladı.