22. ULUSLARARASI TÜRK DÜNYASI SOSYAL BİLİMLER KONGREMİZİ KKTC GİRNE’DE GERÇEKLEŞTİRDİK

01 Kasım 2024

Türk Dünyası’nın “Dilde, Fikirde, İşte Birliğini” sağlamak amacıyla geleneksel olarak düzenlemekte olduğumuz Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongremizin 22. sini, 30 Ekim -1 Kasım 2024 tarihlerinde, Sakarya Üniversitesi TÜRKMER Koordinatörlüğünde, 1974 Mutlu Barış Harekatı’nın 50. Yılına armağan olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Girne şehrindeki Uluslararası Final Üniversitesi’nin ev sahipliğinde başarıyla gerçekleştirdik. Üç gün boyunca 23 oturumla gerçekleşen kongreye, Türk Dünyası’nın 12 ülkesinden 105 bilim insanı katıldı 105 bildiri sunuldu.

30 Ekim 2024 Çarşamba günü 10:00 – 11.00 saatleri arasında gerçekleşen açılış programında söz alan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, TİKA Başkan Yardımcısı Dr. Mahmut Çevik, Türkiye Çevre Ajansı Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Yüce, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Başkanı Közhan Yazgan, Kuzey Makedonya Uluslararası Vizyon Üniversitesi Rektörü aynı zamanda Kongre Koordinatörü Prof. Dr. A. Vecdi Can, Girne Uluslararası Final Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hüseyin Yaratan, SAÜ Rektörü adına Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hüseyin Çalışkan, Ankara Hacı Bayram Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Kürşat Göktürk, SAÜ TÜRKMER Müdürü ve Kongre Genel Kordinatör Yardımcısı Prof. Dr. Köksal Şahin, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İktisat Fakültesi Dekan Vekili Dr. Yusuf Aliyev, Kırgızistan Uluslararası K.Ş. Toktomamatov Üniversitesi Türk Dünyası Kırgız -Türk Prof. Dr. Turan Yazgan Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdür Vekili Arş. Gör. Alımkul Umarov yaptıkları açılış konuşmalarında; Kıbrıs Barış Harekâtı’nın 50. yıl dönümünde 22. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi’nin Kıbrıs temasıyla KKTC’de yapılmasından duyulan anlam ve mutluluk, kongreye ev sahipliği yapmanın verdiği gurur, Türk biliminin daha da ilerlemesi gerektiğine değgin vurgular yapıp katkısı olanlara teşekkürlerini dile getirdiler.

Yüksek onur konuğumuz olan ev sahibi ülkemiz KKTC’nin Cumhurbaşkanı Sayın Ersin Tatar konuşmasında şu hususları vurguladı:

“Ne mutlu bize ki, siyasi bir takım sıkıntılara rağmen bugün Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti, anayasal adıyla Türk Devletleri Teşkilatı’nın gözlemci bir üyesidir. Önümüzdeki dönemde, biraz zaman alabilir, tam üyesi olarak Türk Dünyası’nın Akdeniz’e açılan kapısı veya penceresi oluruz.

Sık sık görüyorsunuz; bakanlar düzeyinde, başbakanlar düzeyinde toplantılar yapılmaktadır. Bizim başbakanımız, enerji bakanımız bu toplantılara katılmıştır. Gerek ekonomik, gerek politik gerek siyasi gerek kültürel olarak kurum ve kuruluşlar düzeyinde birçok toplantıda temsil edildiğimizi biliyorum. Kimse bunu hafife almasın. KKTC’nin Türk Devletler Teşkilatı’na gözlemci üye olarak katılması ve bütün bu aile ortamında bizlerin çeşitli farklı toplantılarda, farklı Türk devletlerinde bulunmamız, kendi öz bayrağımızla temsil edilmemiz, bizim için tanınma yolunda çok büyük adımlardır. Onun için ben buradan bir kere daha Türk Dünyası’na seslenirken; evet, bir takım sıkıntılar yaşayabilirler, ama bu, kardeşlerine sahip çıkmak; Kıbrıs Türk halkının mücadelesine bu anlayışla sahip çıkmaları, bizlerin onlardan beklentisidir. Bu, esas itibarıyla bizim milletimize olan yükümlülüğümüz ve sorumluluğumuzdur. Bu sorumluluğun yerine getirilmesinde her türlü bağların güçlenmesi, temennimizdir.

Bizim ortak bağlarımız vardır, ortak kültürümüz vardır, ortak bir dilimiz vardır; bir bütün olarak tarihimizden gelen binlerce sene evvel başlayan bu yolculuk, 1071 Malazgirt Zaferi, 1453 İstanbul’un Fethi, 1571 Kıbrıs’ın Fethi derken işte en güneydeki Türk devleti olarak Akdeniz’in doğusunda yer alıp bayrağımızı çekmişiz; bu bayrak da burada sonsuza kadar dalgalanmaya devam edecektir.

Türk Dünyası dendiğinde, bütün bu ilişkiler bağlamında yapılanlar, bu temaslar; bu gönül birliği, dilek birliği beni çok heyecanlandırır. Örneğin Kazakistan’a gidiyorum, öyle bir kucaklaşıyoruz ki birbirimizle, o kucaklaşmada tarihten gelen güzellikleri, tarihten gelen o gönül bağının sıcaklığını hissediyoruz. Yani yapmacık bir kucaklaşma değil, doğal bir kucaklama. İşte bu doğallığı, bu potansiyeli en iyi bir şekilde değerlendirmeliyiz. Bizler için Türk Birliği çok önemlidir. Türk Birliğinin, gerek siyasi, gerek ekonomik, gerek ticari, gerek kültürel ve benzeri açılardan değerlendirilmesiyle, bir ABD, bir AB gibi biz de Türk Devletleri Topluluğu olarak birleşebiliriz. Tabii dil çok önemli; bunun için ortak alfabe çalışmaları çok önemli. Kırım Türkü İsmail Gaspıralı’nın da dediği gibi; “Dilde, Fikirde, İşte Birlik” noktasındadır buradaki bütün söylediklerimiz.”

Açılış konuşmalarının ardından SAÜ TÜRKMER Müdürü Prof. Dr. Köksal Şahin’in oturum başkanlığında Kuzey Makedonya Uluslararası Vizyon Üniversitesi Rektörü aynı zamanda Kongre Koordinatörü Prof. Dr. A. Vecdi Can “Balkanlardaki Son Gelişmeler ve balkan Türklerinin Genel bir Değerlendirilmesi”; Hacı Bayram Veli Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi Prof. Dr. Enver Aydoğan, “ Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Bölgedeki türk Ülkelerine Etkileri”; Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Öğr. Üyesi Terane Şirinova, “Güney Kafkasya ve İran’daki Gelişmelerin Bölgedeki Türk Toplulukları Açısından Değerlendirilmesi” başlıkları altında “Türk Dünyası Özel Oturumu”nu gerçekleştirdiler.

Final Üniversitesi’nin verdiği onur yemeği kongreye katılanların birbirlerini daha yakından tanımaları açısından çok verimli oldu. Sahneye çıkan Gagauz yeri sanatçısı Natali Deniz ile Nogay Eli sanatçısı Arslanbek Sultanbekov verdikleri konserleriyle Türk Dünyası’nın duygusal bütünlük ve zevk birliğini bir kere tattırdılar.

Üç gün boyunca yüz yüze ve çevrimiçi oturumlarda Türk Dünyası’nın bilim insanları, sosyal bilimler alanındaki araştırmalarını, çalışmalarını, inceleme ve değerlendirmelerini birbirlerine aktarıp tartıştılar. Kongre 1 Kasım 2024 Cuma günü 12:00’de yapılan kapanış oturumuyla sona erdi. Bu oturumda kongreyle ilgili şu sonuçlar ortaya kondu:

22. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi Sonuç Bildirgesi

Üç gün süren bilimsel tebliğ ve tartışmaların yapıldığı 22. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi sonucunda ulaşılan başlıca sonuçlar ve öneriler olarak aşağıdaki hususlar ön plana çıkmıştır:

Türk dünyasındaki akademik iş birliğini güçlendirmek adına Türk Devletleri Teşkilatı’nın bünyesinde faaliyete geçmiş olan Orhun Yükseköğrenim Değişim Programı’nın teşvik edilip tanıtılmasının faydalı olacağı tespit edilmiştir. Bu hususun özellikle KKTC’nin uluslararası bilimsel organizasyonlara üyeliği açısından da yeni bir süreç olacağı düşünülmektedir.
Türk devletlerinden ve topluluklarından akademisyenler için başta Türkiye olmak üzere Türk dünyasındaki üniversitelerde kontenjan ayrılması hususunda projelerin teşvik edilmesinin faydalı olacağı sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle bu kapsamda Türk dünyasından akademisyenlere yaz okulu ve sertifika programlarında öncelik tanınabileceği de düşünülmektedir.
Türk Dünyası indeksi oluşturulması konusu önemli bir gündem olarak ele alınmıştır. Bu bağlamda Türk dünyası bilimsel endeksinin oluşturulmasının önemi ifade edilmiştir.
Türk Dünyası akreditasyon sisteminin oluşturulması da önemli bir husus olarak gündeme gelmiştir. Türk Dünyası’ndaki akademik kurumların akreditasyonu için kurumsal çalışmaların önemine değinilmiştir.
Orhun öğrenci değişim projesi kapsamının genişletilmesi, lise düzeyinde de yürütülmesine ilişkin öneride bulunulması kararlaştırılmıştır.
KKTC’nin Doğu Akdeniz’deki stratejik öneminin giderek yükselmesinden hareketle tanınması yolundaki diplomatik çalışmaların kararlılıkla sürdürülmesi gerektiği kararlılıkla ifade edilmiştir.
Türk Dünyası’nda bilimsel iş birliğinde hala giderilemeyen önemli bir eksikliğin uluslararası nitelikte iş birliği içeren bilimsel üretim olduğu bir kez daha ortaya çıkmıştır. Özellikle üniversitelerin ortak proje ve endeksli yayın sayısını arttıracak faaliyetlere yoğunlaşması gerektiği, bu bağlamda üniversitelerin gerekli yapısal düzenlemeleri hayata geçirmeleri ve gerekli desteğin önünün açılmasının önemine değinilmiştir.
Türk Dünyası’ndaki başta Uygur Türkleri olmak üzere insan hak ve özgürlükleri noktasında sorunlar yaşayan bölgelere yönelik akademik duyarlılık ve çalışmanın yükseltilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
Türk Devletleri Teşkilatı’nın kurumsallaşmasına yönelik analiz ve projeksiyonların teşvik edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Dünyadaki bilimsel bilgi devriminin dijital devrime evrildiği, bilgi çağının yerini akıllı bilgi çağının aldığı bir dönemde Türk Devletleri Teşkilatı’nın bir akılcı güç kurumsallaşması içine girerek Türk devletlerinin hem entegrasyon sürecinin hem de artık küreselleşen sorunlarla mücadele kapasitesinin arttırılabileceği ifade edilmiştir.
Türk Dünyası’nı tanıtan ve Türk Dünyası merkezli içeriklerle desteklenmiş derslerin ilk ve orta dereceli okullarda başlangıçta seçmeli, ardından zorunlu ders olarak okutulmasının önemine değinilmiştir.
KKTC’nin Türk Devletleri Teşkilatı içindeki gözlemci statüsünün güçlendirilmesi ve özellikle bu çatı altında düzenlenecek sportif organizasyonlara kesinlikle yer alması gerektiği de bir öneri olarak gündemde yer tutmuştur.

Bütün bu etkinliler bağlamında; kongremizi onurlandıran başta KKTC Cumhurbaşkanı Sayın Zorlu Töre olmak üzere KKTC Devlet Erkanına, Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve diğer Türk Cumhuriyetleri erkanına, yıllarca olduğu gibi 22. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongremizin organizesi ve koordinesinde görev üstlenen Sakarya Üniversitemize ve bu bağlamda Kongre Koordinatörümüz SAÜ Öğretim Üyesi şu anda da Kuzey Makedonya Uluslararası Vizyon Üniversitesi Rektörlüğü görevinde bulunan Prof. Dr. Ahmet Vecdi Can ve koordine ekibindeki özverili öğretim üyesi arkadaşlara; ev sahipliğini eksiksiz yerine getiren Uluslararası Final Üniversitemize, ve çok değerli Rektörümüz Prof. Dr. Hüseyin Yaratan’a ve şahsında tüm ekibi ve çalışanlarına; Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı/TİKA Başkanlığımız başta olmak üzere kongremize ortak olup desteklerini esirgemeyen Türk ülkelerinin devlet kurumları ve üniversitelerine; tabii ki kongremize buraya gelip veya çevrimiçi katılarak bildiri sunacak siz değerli bilim insanlarımıza ve burada adını anamadığımız fakat destek ve hizmetlerinin farkında olduğumuz tüm kişi ve kurumlara Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı olarak gönülden şükranlarımızı sunuyor, kongremizin her yıl güçlenerek Türk Dünyası’nın birlik, dirlik yolunu aydınlatmaya devam etmesini diliyoruz.